Czekolada na zdrowie
Nasiona kakaowca mają boskie pochodzenie. Ponad 4000 lat temu, na terenie dzisiejszej Ameryki Środkowej mieszkali Olmekowie, przodkowie Majów i Azteków. Według legendy to oni właśnie dostali w prezencie ziarna kakaowca przyniesione z magicznej góry przez Pierzastego Węża – boga wiatru i deszczu, wiedzy i sztuki. Przyrządzano z nich czekoladowy napój z dodatkiem wanilii, ostrej papryki, pieprzu i innych przypraw.
Hiszpański zakonnik i misjonarz Bernardino de Sahagún w swoich kronikach z XVI wieku wspomina o tym, że nasiona owoców drzewa kakaowego miały także właściwości lecznicze. Używano ich do leczenia problemów z żołądkiem i jelitami, infekcji w połączeniu z wywarem z kory drzewa kapokowego, dziecięcej biegunki ze startym korzeniem rośliny tlayapoloni xiuitl. Na gorączkę i słabość stosowano napój z ziaren kakaowca, kukurydzy i kwiatu Calliandra anomala[1].
Czekolada jako lekarstwo
Nasiona kakaowca zostały przywiezione do Europy w XVI wieku. Używano ich do leczenia ponad stu chorób i dolegliwości, w tym m.in. nowotworów, grypy, gruźlicy, biegunki, gorączki, anemii, hemoroidów, bezsenności, chorób serca, żołądka, jelit, płuc i wątroby, były stosowane do zmniejszenia objawów astmy, wzmocnienia ciała i mózgu, pobudzenie apetytu, zwiększenie laktacji, uspokojenie, złagodzenie kaszlu, poprawę trawienia, krwi, nastroju i wiele innych przypadłości[2].
Współczesne badania potwierdzają uzdrawiające właściwości czekolady:
- Obniża ciśnienie krwi i chroni przed chorobami serca[3], [4].
- Poprawia nastrój, zapewnia lepsze samopoczucie i zdrowie[5], [6].
- Chroni przed miażdżycą. W jednym z badań okazało się, że osoby jedzące czekoladę dwa lub więcej razy w tygodniu były o 32% mniej narażone na zwapnienie tętnic wieńcowych[7].
- Ma działanie przeciwzapalne[8].
- Podnosi odporność[9].
- Wzmacnia pracę mózgu: zdolność do uczenia się i koncentracji, pamięć, refleks, neuroplastyczność[10].
- Zwiększa wydolność organizmu i zmniejsza stres oksydacyjny[11].
- Zmniejsza stres i uczucie niepokoju[12].
Zawartość flawonoidów
Nasiona owoców kakaowca zawierają wyjątkowo dużo przeciwutleniaczy, głównie dobroczynnych flawonoidów, takich jak katechina, epikatechina i procyjanidyny. Im mniej przetworzone nasiona, tym więcej zawierają cennych właściwości. Dla porównania: czysta masa z roztartych nasion kakaowca, czyli czekolada 100% bez żadnych dodatków, czysta 100% czekolada do picia (czyli tzw. kakao ceremonialne) oraz nibsy kakaowe (kruszone ziarno kakaowca) zawierają 1400 mg flawonoidów na 100 gramów, czekolada gorzka – 170 mg, a czekolada mleczna tylko 70 mg flawonoidów. Im większa zawartość masy kakaowej w czekoladzie, tym więcej właściwości prozdrowotnych posiada[13].
Magnez i teobromina
Zdrowa, w niewielkim stopniu przetworzona czekolada o wysokiej zawartości masy kakaowej jest bogata w magnez, żelazo, miedź, mangan, potas, fosfor, cynk i selen. Zawiera też wyjątkową substancję z grupy alkaloidów – teobrominę nazwaną od łacińskiej nazwy kakao Theobroma, czyli „pożywienie bogów” (Theo – bóg, broma – pożywienie).
Teobromina łagodzi kaszel[14], ma działanie przeciwzapalne, chroni przed nowotworami[15], [16], chroni szkliwo zębowe[17], wspiera układ krwionośny i serce[18].
Czekoladki
W Hiszpanii początkowo uważano, że gorzkie nasiona kakaowca są lekarstwem i stosowano je na wiele dolegliwości. Nie wiadomo kto – być może litościwy doktor, który chciał osłodzić życie pacjentowi – dodał do czekoladowego napoju cukru lub miodu i to na zawsze odmieniło jego los. Słodka czekolada do picia stała się ulubionym przysmakiem na królewskim dworze.
Pierwsza tabliczka
Pierwsza tabliczka czekolady powstała dopiero w połowie XIX wieku. W 1828 roku holenderski chemik Coenraad van Houten wynalazł prasę, dzięki której możliwe stało się odciśnięcie z nasion naturalnie zawartego w nich tłuszczu zwanego masłem kakaowym i tym samym wynalazł kakao w proszku. Niedługo później (w 1845 r. ) w brytyjskiej fabryce czekolady założonej przez Josepha Fry’a w Bristolu powstała pierwsza tabliczka, a w 1866 r. pierwsza na świecie masowo sprzedawana czekolada o nazwie Fry’s Cream Bar. Właściwie nie „czekolada”, tylko „czekoladka” o długości pięciu kostek nadziewanych białą masą cukrową. Reklamowano ją hasłem Go on – spoil yourself!, czyli „Na co czekasz – zrób sobie przyjemność!”.
Dziewięć lat później w Szwajcarii Daniel Peter dodał do masy czekoladowej mleko w proszku i stworzył pierwszą czekoladę mleczną. Nazwał ją Gala, na cześć greckiego słowa oznaczającego mleko.
Czekolada 100%
Czekolada 100% składa się wyłącznie z roztartych na masę prażonych nasion owoców kakaowca. Nie zawiera dodatku cukru, co wcale nie znaczy, że nie jest lekko słodka. Wszystko zależy od jakości i odmiany nasion użytych do jej przyrządzenia. Do produkcji czekolady do picia sprzedawanej w sklepach używa się gorszej jakości nasion wychodząc z założenia, że ich gorzki smak zostanie zneutralizowany przez dodanie cukru, cynamonu, mleka i innych składników używanych do przygotowania napoju. W przypadku 100% czekolady jest inaczej. Wiadomo, że będzie spożywana bez dodatków i dlatego robi się ją z najwyższej jakości nasion o lekko słodkim posmaku. Mówiąc inaczej: stuprocentowa czekolada jest smaczna i zawiera najwięcej substancji o dobroczynnym wpływie na mózg, nastrój, serce, odporność i inne funkcje organizmu.
Czekolada dla podróżników
Majański bóg kakao – Ek Chuah, był patronem wędrowców. Przedstawiano go zwykle z tobołkiem i dzidą albo ogonem skorpiona. Podróżnicy w czasach Majów układali trzy kamienie jeden na drugim i zapalali kadzidło, żeby wraz z wonnym dymem przesłać mu pozdrowienie i otrzymać błogosławieństwo na bezpieczną podróż i szczęśliwy powrót do domu.
Zdrowa czekolada
Zdrowa czekolada zawiera co najmniej 70% masy z nasion kakaowca i jest wolna od technologicznych dodatków takich jak lecytyna sojowa, emulgatory, olej palmowy i inne oleje roślinne, białego cukru, syropu glukozowo-fruktozowego i aromatów.
Dobra czekolada składa się wyłącznie z masy kakaowej i niewielkiej ilości nierafinowanego cukru trzcinowego lub kokosowego. Taka czekolada jest nie tylko smaczna, ale i zdrowa.
Artykuł nie stanowi rekomendacji medycznej. Informacje zawarte w blogu mają charakter edukacyjny i nie mają na celu zastąpienia indywidualnej porady medycznej udzielanej przez lekarza.
Sprawdź czekolady od Zdrowej Sowy
[1] Dillinger TL, Barriga P, Escárcega S, Jimenez M, Salazar Lowe D, Grivetti LE., Food of the gods: cure for humanity? A cultural history of the medicinal and ritual use of chocolate. Jpurnal of Nutrition, 2000.
[2] Dillinger TL. Barriga P. Escarcega S. Jimenez M. Salazar Lowe D. Grivetti LE., Food of the gods: cure for humanity? A cultural history of the medicinal and ritual use of chocolate. Journal of Nutrition, 2000.
[3] Buijsse B, Feskens EJ, Kok FJ, Kromhout D., Cocoa intake, blood pressure, and cardiovascular mortality: the Zutphen Elderly Study. Archives of Internal Medicine, 2006.
[4] Buijsse B, Weikert C, Drogan D, Bergmann M, Boeing H., Chocolate consumption in relation to blood pressure and risk of cardiovascular disease in German adults. European Heart Journal, 2010.
[5] Strandberg TE, Strandberg AY, Pitkälä K, Salomaa VV, Tilvis RS, Miettinen TA., Chocolate, well-being and health among elderly men. European Journal of Clinical Nutrition, 2008.
[6] Shin JH, Kim CS, Cha L, Kim S, Lee S, Chae S, Chun WY, Shin DM., Consumption of 85% cocoa dark chocolate improves mood in association with gut microbial changes in healthy adults: a randomized controlled trial. Journal of Nutritional Biochemistry, 2022.
[7] Djoussé L, Hopkins PN, Arnett DK, Pankow JS, Borecki I, North KE, Curtis Ellison R., Chocolate consumption is inversely associated with calcified atherosclerotic plaque in the coronary arteries: the NHLBI Family Heart Study. Clinical Nutrition, 2011.
[8] Pérez-Cano FJ, Massot-Cladera M, Franch A, Castellote C, Castell M., The effects of cocoa on the immune system. Frontiers in Pharmacology, 2013.
[9] Katz DL, Doughty K, Ali A., Cocoa and chocolate in human health and disease. Antioxidants & Redox Signalling, 2011.
[10] Martín MA, Goya L, de Pascual-Teresa S., Effect of Cocoa and Cocoa Products on Cognitive Performance in Young Adults. Nutrients, 2020.
[11] García-Merino JA, de Lucas B, Herrera-Rocha K, Moreno-Pérez D, Montalvo-Lominchar MG, Fernández-Romero A, Santiago C, Pérez-Ruiz M, Larrosa M., Flavanol-Rich Cocoa Supplementation Inhibits Mitochondrial Biogenesis Triggered by Exercise. Antioxidants (Basel), 2022.
[12] Al Sunni A, Latif R., Effects of chocolate intake on Perceived Stress; a Controlled Clinical Study. International Journal of Health Science, 2014.
[13] Katz DL, Doughty K, Ali A. Cocoa and chocolate in human health and disease. Antioxidants & Redox Signalling, 2011.
[14] Morice AH, McGarvey L, Pavord ID, Higgins B, Chung KF, Birring SS., Theobromine for the treatment of persistent cough: a randomised, multicentre, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Journal of Thoracic Disease, 2017.
[15] Shojaei-Zarghani S, Yari Khosroushahi A, Rafraf M., Oncopreventive effects of theanine and theobromine on dimethylhydrazine-induced colon cancer model. Biomedical Pharmacotherapy, 2021.
[16] Oleaga C, García M, Solé A, Ciudad CJ, Izquierdo-Pulido M, Noé V., CYP1A1 is overexpressed upon incubation of breast cancer cells with a polyphenolic cocoa extract. European Journal of Nutrition. 2012.
[17] Kargul B, Özcan M, Peker S, Nakamoto T, Simmons WB, Falster AU., Evaluation of human enamel surfaces treated with theobromine: a pilot study. Oral Health and Preventive Dentistry, 2012.
[18] Kerimi A, Williamson G. The cardiovascular benefits of dark chocolate. Vascular Pharmacology, 2015.